Engelli Çalışanların İşyerindeki Hakları Nelerdir?

Engelli Çalışanların Hakları Nelerdir?

Engelli bireyler, toplumun ayrılmaz bir parçasıdır ve onların iş gücüne katılımı hem bireysel hem de toplumsal açıdan büyük bir önem taşır. Türkiye’de engellilerin haklarını korumaya yönelik olacak şekilde çeşitli yasalar ve düzenlemeler geliştirilmiştir. Fakat, bu hakların etkili bir şekilde uygulanması ve toplumda engelli bireylere yönelik farkındalığın artırılması halen önemli bir ihtiyaç olarak öne çıkmaktadır. Engelli çalışanların işyerindeki hakları, iş hayatına katılımlarını kolaylaştırmak amacı ile belirlenmiştir ve bu haklar, hem yasalar hemde sosyal politikalar ile desteklenmektedir. 

Engelli personel çalıştıran işverenler için çeşitli teşvikler bulunur. Engelli istihdamı yapan işverenlerin, her bir çalışan personel için ödemekle yükümlü olduğu sosyal güvenlik primleri bulunur. Bu primlerin işveren payı devlet bütçesinden karşılanır. Engelli çalışanların işyerindeki haklarından bazıları şunlardır:

• Erken emeklilik

• Gelir vergisi indirimi

• Malulen emeklilik

• Eşit ücret, eşit haklar ve eşit şartlar

• İşe alınma hakkı

• Tekrar işe alma zorunluluğu

• Engel durumuna bağlı olarak yer değişikliği

• İşyeri çalışma ortamının engellilere uygun hale getirilmesi (asansör, rampa vb.)

• 10-16 Mayıs Engelliler Haftası’nın ilk günü ve 3 Aralık Dünya Engelliler Günü’nde idari izin (kamu kurumlarında)

• Devlet okullarında çalışan engelli çalışanlar, olumsuz hava koşulları nedeniyle okulların valilik tarafından tatil edilmesi durumunda idari izin hakkı (kamu kurumlarında)

• Engelli çalışanın herhangi bir ayrımcılığa uğraması halinde haklı fesih ile işten ayrılma ve tazminat talep etme

• İsteği dışında gece nöbeti ya da gece vardiyası görevi almama hakkına sahiptir.

Engelli İşçi Çalıştırma Zorunluluğu Nedir?

Engelli işçi çalıştırma zorunluluğu, 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında düzenlenen ve engelli çalışanlar için özel hükümlerin yer aldığı maddeler içerir. Bu maddeler arasında bilinmesi gereken en önemli madde 30. maddedir. İlgili madde gereğince 50’den fazla çalışanı bulunan firmalarda engelli işçi çalıştırmak zorunludur.

Engelli personel çalıştırma oranı özel sektörde %3 oranında iken kamu kurumlarında bu oran %4 olarak belirlenmiştir. Bu oranı sağlamayan işverenlere ise çeşitli cezai yaptırımlar uygulanmaktadır. 

İlgili İçerik: İşkur Engelli Hibe Desteği Nedir?

Ayrımcılık Yasağı Nedir?

İşyerlerinin insan kaynakları departmanı, muhasebe departmanı ve işverenler yapılan iş başvurusu süreçlerinde, değerlendirmelerde, çalışma sürelerinde ve çalışma şartlarında engelli çalışanların aleyhine olacak herhangi bir ayrımcı uygulama içerisinde bulunamaz. Böyle bir durumun gerçekleşmesi durumunda ise engelli çalışanlar, işten haklı fesih ile ayrılabilir ve kıdem tazminatı hakkı talep edebilir. 

4857 sayılı İş Kanunu kapsamında “Eşit Davranma İlkesi” başlığına göre: “İş ilişkisinde dil, din, ırk, renk, cinsiyet, engellilik, siyasal düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep vb sebeplere dayalı ayrım yapılamaz.” Bu nedenle, engel durumu nedeniyle, engelli çalışana herhangi bir ayrımcılık yapılamaz. 

5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun’un istihdam ile ilgili olan 14.maddesine göre iş hayatında engelli çalışanlara ayrımcılık yapılamayacağı şu şekilde ifade edilir: “İşe başvuru, alım, önerilen çalışma süreleri ve şartları ile istihdamın sürekliliği, kariyer gelişimi, sağlıklı ve güvenli çalışma koşulları dâhil olmak üzere istihdama ilişkin hiçbir hususta engelliliğe dayalı ayrımcı uygulamalarda bulunulamaz. Çalışan engellilerin aleyhinde sonuç doğuracak şekilde, engelinden dolayı diğer kişilerden farklı muamelede bulunulamaz.” İşyerinde engelli çalışanlara yönelik tüm ayrımcı davranışlar cezai yaptırımlara tabii tutulur. 

İlgili İçerik: 2024 Engelli Maaşı Ne Kadar?

Tekrar İşe Alma Zorunluluğu Nedir?

Engelli çalışanlar, mevcut engellilik durumlarından dolayı işten ayrılmak durumunda kalabilir. Bu durumun sona ermesi ile engelli çalışan, ayrılmış olduğu işyerinde tekrar işe başlamak için başvuruda bulunabilir. İşveren, kadro boşluğu olması durumunda ya da dışarıdan işçi alımı yapacağı durumda engelli çalışanı işe geri almak zorundadır. Kadro boşluğunun bulunmaması durumunda ise, engelli çalışana işe alım için ilk sırada yer verilir.

İşyeri Çalışma Ortamının Engellilere Uygun Hale Getirilmesi

İşverenler, personellerinin ihtiyaçlarına, iş sağlığı ve güvenliği standartlarına uygun olacak şekilde işyerini düzenlemek ile yükümlüdür. Engelli çalışanlar için de aynı durum geçerlidir. İşyeri, engelli çalışan istihdam etmesi durumunda, çalışanın engel durumuna uygun olacak şekilde rampa, asansör, engelli tuvaleti gibi destekler sağlamalı ve oluşabilecek risklere karşı önlem almalıdır. 

5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun kapsamında, işyeri çalışma koşullarının engelli çalışanlara göre hazırlanması gerektiğine yer verilmiştir. Yasada bahsedilen kısım şu şekildedir: “Çalışan veya iş başvurusunda bulunan engellilerin karşılaşabileceği engel ve güçlükleri ortadan kaldırmaya yönelik istihdam süreçlerindeki önlemlerin alınması ve engellilerin çalıştığı işyerlerinde makul düzenlemelerin, bu konuda görev, yetki ve sorumluluğu bulunan kurum ve kuruluşlar ile işverenler tarafından yapılması zorunludur.”

Engelli Çalışanların Erken Emeklilik Şartı Nedir?

Engelli çalışanlar, erken emeklilik için genel şartlarda değerlendirilmezler ve daha farklı haklara sahiptirler. Doğuştan engelli olup SGK’lı, Bağ-Kur’lu ya da memur olarak çalışan ya da işe girdikten sonra engelli olan, %40 ve üzeri iş gücü kaybına sahip her engelli vatandaş, erken emeklilik hakkına sahiptir. 

Engelli Çalışanlar Gelir Vergisi İndirimi 2024

%40 ve üzeri engel durumuna sahip olan engelli çalışanlar için gelir vergisi indirimi bulunur. Engelli çalışanların, engel derecesine göre gelir vergisi indirimi şu şekildedir:

• %40-%59 engel derecesine sahip engelli çalışanlar için, 1.700 TL

• %60-%79 engel derecesine sahip engelli çalışanlar için, 4.000 TL

• %80 ve üzeri engel derecesine sahip engelli çalışanlar için, 6.900 TL 

İlgili İçerik: Gelir Vergisi Nedir? Nasıl Hesaplanır?

Engelliler Hangi İşlerde Çalışamaz?

Engelliler, engellilik derecesi gözetmeksizin ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılamaz. Engelliler, yalnızca engel durumuna uygun olan işlerde çalışabilmektedir. Bu nedenle; madencilik, dalgıç, su altı mühendisi gibi işlerde engelli birey çalıştırılamaz. Bunların haricinde, sağlık kurulu raporunda “çalışamaz” ibaresi bulunuyorsa herhangi bir işte çalıştırılması yasaktır. 

Engelli Çalışanlar Kaç Saat Çalışabilir?

Herhangi bir kanun kapsamında engelli çalışanların, çalışma saatleri ile ilgili herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Engelli çalışanlar da diğer çalışanlar ile aynı çalışma süresine sahip olup, haftada 45 saat çalışmaktadır. İsteği ve onayı dışında fazla mesaiye ya da gece nöbetine kalması yasaktır. 

Engelli personel çalışma şartlarına uygun olan Engelli İş İlanlarına, secretcv üzerinden göz atabilirsiniz.