Fazla Mesai Nedir? Nasıl Hesaplanır?

Fazla mesai, çalışanların İş Kanunu kapsamında belirlenen çalışma saatlerini aşarak bu saatlerinde dışında yapmış olduğu ek çalışmayı belli etmek için kullanılan bir kavramdır. İşyerlerinin yoğun olduğu dönemler, proje kapsamı, özel günler gibi zamanlarda fazla mesai yapılabilmektedir. Fazla mesai ücret hesaplaması ise yasal düzenlemeler ve iş sözleşmesi çerçevesinde hesaplanarak çalışana ödenmektedir. Fazla mesai nedir?, Fazla mesai nasıl hesaplanır?, En fazla kaç saat fazla mesai yapılabilir?, 2025 Asgari ücret fazla mesai ücreti nasıl hesaplanır? gibi soruların yanıtlarını yazımızın devamında bulabilirsiniz. 

Fazla Mesai Nedir?

Fazla mesai, bir işçinin iş sözleşmesinde belirtilen ve İş Kanunu kapsamında belirtilen çalışma süresinin aşılmasını ifade eder. Türkiye’de İş Kanunu kapsamında bir çalışanın haftalık çalışma süresi 45 saat olarak kabul edilir. Bu süre, normal çalışma saatleri kapsamındadır ve bu sürenin aşılması halinde çalışan, fazla mesai yapmış olduğu için fazla mesai ücreti almaya hak kazanmaktadır. Çalışanların fazla mesai hakkındaki tüm hakları yasal düzenlemeler kapsamında teminat altına alınmaktadır. 

İş Kanunu kapsamında bir çalışan senede 270 saat fazla mesai yapabilmektedir, bu da aylık 22.5 saattir. Yasal olarak bir çalışanın yapabileceği fazla mesai saati senede belirlenen 270 saati geçemez. Bu durum işçi ve işveren arasında yapılmış olan iş sözleşmesi ile de değiştirilemez. İşveren tarafından belirtilen saatlere ek olarak fazla mesainin talep edilmesi durumunda ise işçi, haklı fesih ile iş akdini sonlandırma hakkına sahiptir.

Fazla Mesai Nasıl Hesaplanır?

Bir çalışanın haftalık çalışma süresi İş Kanunu kapsamında korunmakta olup bu süre 45 saat olarak belirlenmiştir. İş Kanunu kapsamında belirlenen haftalık çalışma saatinin aşılması durumunda işçi, fazla mesai almaya hak kazanmaktadır. Fazla mesai hesaplaması, normal çalışma saat ücretinin 1.5 katı yani %50 fazlası olarak hesaplanır. İşçinin çalışma saati ücreti ise, brüt maaş üzerinden hesaplanmaktadır. Örnek verecek olursak; saatlik brüt çalışma ücreti 150 TL olan bir işçinin, fazla mesai ücreti saatlik 225 TL olur.

İşçinin aylık kazancının kesinti yapılmamış hali brüt maaş olarak tanımlanır. Fazla mesai hesaplaması yapılırken:

Yapılan fazla mesai saati / brüt çalışma saati X 1.5 olarak hesaplama yapılır. 

2025 Asgari Ücret Fazla Mesai Ücreti Nasıl Hesaplanır?

Her yıl asgari ücretin belirlenmesi ile beraber 2025 yılı asgari ücrette geçtiğimiz günlerde belirlendi. 2025 yılında brüt asgari ücret 26.005,50 TL olarak değişmiştir. 2025 yılı asgari ücret alan bir işçinin fazla mesai ücreti hesaplaması şu şekilde yapılır:

• 2025 saatlik asgari brüt ücret : 26.005,50 TL / 225 = 115.58 TL

• 2025 saatlik fazla mesai hesaplaması : 115.58 TL X 1.5 = 173.37 TL

İşçinin maaşı ile paralel olarak artış gösteren fazla mesai ücreti, brüt saatlik ücret üzerinden hesaplanmaktadır. Brüt saatlik ücretin bulunmasının ardından ise bu tutar 1.5 katından hesaplanır. Yani fazla mesai ücretleri normal brüt çalışma saatlik ücretinin %50 fazlasıdır. 

En Fazla Kaç Saat Fazla Mesai Yapılır?

Fazla mesai kavramı İş Kanunu kapsamında belirlenen saatler ile sınırlandırılmıştır. Buna göre İş Kanunu 41.maddesi gereğince işçinin bir sene boyunca en fazla 270 saat fazla mesai yapabileceği yönünde hüküm bulunur. İş Kanunu kapsamında belirlenen senede 270 saatlik sınır ise ayda 22.5 saate tekabul etmektedir. Belirlenen yasal sınırlandırma işçi ve işveren arasında yapılacak olan iş sözleşmesi ile artırılamamaktadır. İşveren tarafından senede 270 saatten fazla mesai yapılması talep edilmesi halinde işçi, haklı fesih ile iş akdini sonlandırma hakkına sahiptir. 

Kimler Fazla Mesai Yapamaz?

Fazla mesai kavramı veya fazla mesai ücreti gibi durumlar bazı meslek ve işçi grupları için geçerli değildir. İş Kanunu kapsamında bazı işçilerin fazla mesai yapması yasalara aykırıdır. Fazla mesai yapamayan kişiler şunlardır:

• 18 yaşından küçük olan sigortalı işçiler,

• Sağlık problemleri nedeni ile fazla mesai yapamayacak olan işçiler,

• Hamile ya da yeni doğum yapan ve emziren anneler,

• Kısmi süreli iş sözleşmesi kapsamında çalışan işçiler,

• Kanalizasyon, maden ocakları, tünel inşaatı, yeraltı maden işçileri fazla mesai yapamaz. 

Fazla Mesai Ücreti İspatı Nasıl Yapılır?

Geriye dönük fazla mesai talebi bulunan işçilerin bu durumu somut veriler ile ispat etmesi gerekmektedir. Yazılı ya da yazısız olmak üzere farklı ispat yöntemleri bulunmaktadır. İşverenin yasal yükümlülüğü yerine getirmesini sağlayan ispat yolu ise, maaş bilgilerinin yer aldığı bordrolardır. Diğer kanıt yolu ise tanık beyanıdır. Çalışan kişi bu yöntemler ile destek alarak fazla mesai ücretini işverenden yasal yollar ile talep edebilmektedir. 

Fazla Mesai Ücreti Ödenmeyen İşçinin Yasal Hakları Nelerdir?

İşçilerin ve işverenlerin haklarını kapsayan 4857 sayılı İş Kanunu, ücret alacaklarının ödenmediği durumlar hakkında hükümler içermektedir. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 34.maddesinde “Ücreti ödeme gününden itibaren yirmi gün içinde mücbir bir neden dışında ödenmeyen işçi, iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınabilir.” şeklinde belirtilmiştir. İşveren, fazla mesai ücreti ödenmediği için işe gelmeyen işçinin iş akdini tek taraflı fesh edemez ve yerine başka birisini istihdam edemez.

İş Kanunu’nun 24.maddesi gereğince işçi, işveren tarafından fazla mesai ücretinin ödenmemesi nedeni ile iş sözleşmesini feshetme hakkına sahiptir. 

Fazla Mesai Hakkında Bilinmesi Gerekenler

• Fazla mesai, işçinin yapmak zorunda olduğu bir mesai çeşidi değildir. Haftalık çalışma saati belirlenen yasaya göre en fazla 45 saattir.

• İşveren, işçinin fazla mesai yapmasını talep ediyor ise bu durum ile ilgili yazılı onayını almak durumundadır. 

• Günlük çalışma saatleri, yasal mevzuatlar kapsamında sınırlandırılmıştır. İşçi, gün içerisinde en fazla 11 saat çalışabilir. Günlük 11 saat çalışan bir işçi o gün içerisinde 11 saate ek olarak yalnızca 2 saat fazla mesai yapabilmektedir. Bu duruma uyulmaması halinde işverene yaptırımlar uygulanmaktadır.

• İş Kanunu kapsamında haftalık çalışma saati 45 saattir. Haftalık 45 saatin aşılması durumunda ise işçiye fazla mesai ücreti ödenmesi gerekmektedir.