Prime Esas Kazanç (PEK) Nedir?

Prime Esas Kazanç Nedir?

Prime esas kazanç yani PEK, çalışan kişinin ikramiyesi, yol ücreti, primleri ve aylık maaşının yanı sıra buna benzer özellikleri taşıyan ödemelerden oluşur. PEK, çalışanların sosyal güvenlik primlerinin hesaplanmasında kullanılmasının yanı sıra brüt maaşını ve ek ödemeleri içeren bir kazanç türüdür. Emeklilik, sağlık sigortası, işsizlik sigortası gibi hakların hesaplanmasında kullanılan prime esas kazanç, işçiye ne kadar prim ödeneceğini belirleyen bir unsurdur. Prime esas kazancın doğru bir şekilde hesaplanması, işçinin gelecek dönemlerdeki sosyal güvenlik haklarının belirlenmesinde önemli bir rol oynar. 

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında olan işçiler için geçerli olan prime esas kazancın içerisinde belli sosyal yardımlar ve ek ödemelerde yer alabilmektedir. 

Prime Esas Kazançlar (PEK) Nelerdir?

Kanuna göre prim, ücret, ikramiye ve bunlara benzer nitelikte olan istihkaklar prime esas kazanca tabi tutulur. Çalışanlara verilen prime esas kazançlar şunlardır:

• Aylık maaşlar

• İkramiyeler

• Primler

• Yıllık izin ücretleri

• Asıl ücretin eklentileri

• Fazla mesai ücretleri

• Yol yardımı

• Yemek parası

• İstirahatteyken ödenen ücretler

• İzin harçlığı

• Yargı mercileri tarafından verilen kararlar doğrultusunda yapılan ödemeler

Prime Esas Kazanç Nasıl Hesaplanır?

Prime esas kazanç hesaplama, çalışan işçinin brüt maaşı, sigorta kesintileri, gelir vergisi, damga vergisi gibi yasal kesintilerin ve ek ödemelerin toplanması ile yapılır. Prime esas kazanç hesaplama işlemi her ay yapılmakta olan bir işlemdir ve kanunlar ile belirlenen oranlar ile katsayılar üzerinden hesaplanmaktadır. Prime esas kazanç hesaplaması yapılırken; SGK prim oranları, gelir vergisi dilimleri ve yasal mevzuatlar dikkate alınarak hesaplama yapılır. Örneğin, brüt maaşa ek olarak yapılan yol ve yemek ücreti gibi sosyal yardımların bir kısmı prime esas kazanç olarak dahil edilebilirken, bazı ödemeler bu kapsamın dışında kalır. 

Prime esas kazanç hesaplama işleminde dikkat edilmesi gereken diğer unsurlardan biri ise işçinin, maaşının periyodik aralıklar ile yatırılıp yatırılmadığıdır. İşçinin düzenli olarak almış olduğu bonuslar, primler ya da komisyonlar gibi değişken ödemeler prime esas kazanca dahil edilir. Fakat tek seferlik yapılan ödemeler, yılbaşı ikramiyesi ya da ramazan bayramı ikramiyesi gibi ücretler prime esas kazanca dahil edilmez.

Prime esas kazancı doğru bir şekilde hesaplaması, işçinin uzun vadede elde edeceği ve faydalanacağı bir sosyal güvence olduğu için işçi açısından önemlidir. Bu hesaplama, emeklilik maaşı, işsizlik ödeneği, iş kazası ya da meslek hastalığı gibi durumlarda alınacak olan tazminatı etkilemektedir. 

Prime Esas Kazanç Hesaplaması

Prime esas kazanç hesaplaması, işçinin günlük çalışma ücreti, çalışılan gün sayısı ile çarpılması ile elde edilir. Asgari ücret üzerinden hesaplama yapacak olursak bir işçinin günlük minimum prime esas kazancı 666,75 TL’dir. 1 ay boyunca çalışmış olan işçi için bu tutar 30’a çarpılır ve aylık prime esas kazanca ulaşılır. 

Prime Esas Kazanç Brüt Ücret Midir?

Prime esas kazanç brüt ücret ile sıkça karıştırılmaktadır. Prime esas kazanç olan PEK, brüt ücret değildir. Prime esas kazancın içinde ikramiye, prim, komisyon gibi ücretler yer almaktadır. Çalışanın bütün kazançlarının toplamı olan prime esas kazanç, sosyal güvenlik primlerinin hesaplanmasında dikkate alınan bir faktördür. Yapılan ek ödemelerin arasında ikramiye, komisyon, yol yardımı, fazla mesai ücreti gibi ücretler yer alır, bu faktörler ile beraber çalışanın toplam kazancı belirlenir ve prime esas kazanç hesaplanır. 

Prime Esas Olmayan Kazançlar Nelerdir?

Çalışana yapılan her ödeme prime esas kazanç kapsamında değildir. Prime esas kazanç olarak kabul edilmeyen bazı ödemeler de bulunmaktadır. Prime esas olmayan kazançlar şunlardır:

• Kıdem tazminatı

• İhbar tazminatı

• Kasa tazminatı

• İş sonu tazminatı

• Keşif ücretleri

• Evlenme, doğum, ölüm, çocuk yardımları

• Ayni yardımlar

Prime Esas Kazanç Alt ve Üst Sınır Nedir?

Prime esas kazanç alt sınır, asgari ücrete göre belirlenmektedir ve asgari ücretin altında olmaması gerekir. Bu sınır işçinin sosyal güvenlik primlerinin hesaplanabileceği minimum ücreti ifade eder. Prime esas kazanç alt sınırının belirlenmesi, düşük ücret ile çalışan işçilerin sosyal güvenlik haklarını korumak açısından önemlidir. Her sene SGK Başkanlığı Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü tarafından prime esas kazanç tutarlarının alt ve üst sınırları yayınlanır. 2024 yılı için yayınlanan prime esas alt sınır ise günlük 666,75 TL’dir. Üst sınır ise 5.000,63 TL’dir.